مولف شبح، مولف پيشكشي و زيباي خفته
یک پیام جالب به گروه خبری گروه پژوهش انجمن پست شده است که فکر کردم برای شما دوستان هم جالب باشد:
با سلام
دوست همکلاسی ای چند روز پیش دو مفهومی را به من معرفی نمود که قبلا نشنیده بودم. یکی واژه مولف شبح است که به کسانی اطلاق می شود که در نگارش یک اثر علمی (معمولا مقاله) نقش دارند اما اسم آنها به عنوان مولف ذکر نمی شوند به عنوان مثال کسانی که به عنوان یک حرفه در ازای دریافت پول اثری را خلق می کنند که به نام آنها منتشر نمی شود.
دیگری واژه مولف پیشکشی یا اهدایی است که به کسی اطلاق می شود که در نگارش یک اثر مشارکت چندانی که شایسته شمول او به عنوان مولف باشد انجام نمی دهد اما اسمش به عنوان مولف روی اثر قرار می گیرد. مثل دانشجویی که اسم استاد راهنما را صرفا به خاطر احترام روی مقاله اش قرار می دهد در صورتی که وی نقش چندانی در نگارش مقاله یا انجام تحقیق نداشته است.
امروز نیز به اصطلاح دیگری در حوزه نشر و کتابسنجی برخوردم که زیبای خفته است. زیبای خفته به مقاله ها یا آثار علمی ای گفته می شود که پس از نشر برای مدتی طولانی مورد توجه جامعه علمی مربوط قرار نمی گیرند اما سالها بعد ناگهان در اثر یک اکتشاف علمی جدید یا به دلایل دیگر ارزش آنها اشکار می شود و مورد استفاده قرار می گیرند. در مطالعات کتابسنجی هر از گاهی زیباهای خفته ای یافت می شوند که استناد به آنها سالها پس از نشرشان ناگهان سیر صعوی پیدا می کند. یکی از مثالهای معروف آثار مندل در زمینه ژنتیک گیاهان است که درسال 1865 منتشر شد اما 35 سال بعد ارزش واقعی آنها توسط جامعه علمی کشف شد و مورد استفاده قرار گرفتند. از اینرو پدیده زیبای خفته را در مطالعات کتابسنجی، سندرم مندل نیز می نامند.نمونه دیگر آن آثاری است که در طول جنگ جهانی دوم در مورد سایبرنتیک نوشته شدند اما به دلیل آنکه از زمان خود فراتر بودند مورد استفاده قرار نگرفتند تا اینکه پس از کشف ترانزیستورهای سالید استیت در دهه شصت ارزش انها آشکار شد.
معادلهای فارسی دو واژه اول از خود من بود و احتمالا معادلهای زیبا و یا صحیحی نیستند. شاید در متون فارسی کسی قبلن معادل بهتری به کار برده باشد که من اطلاع ندارم.
مولف شبح: ghost author or ghostwrite
مولف پیشکشی: gift author
زیبای خفته: sleeping beauty
مندل: G. Mendel
موفق باشید
حمید جمالي