دانش کتابداری و اطلاع رسانی

Virtual Age The Fourth Wave Of Change
گفت‏وگويى با دكتر على‏اكبر جلالى
به كوشش: امين مقومى.مهندسى عمران‏
MoghavemiPorseman.net

به هر حال رسيديم به اينجا كه دنياى مجازى ابزار خاص خودش را مى‏خواهد؛ به نظر شما عوامل اصلى ايجاد جامعه مجازى چيست؟
سه عامل اساسى سخت‏افزارى براى ايجاد جامعه مجازى وجود دارد كه با به دست آمدن آنها مى‏توانيم دنياى مجازى را مثل اينترنت، راديو و تلويزيون كه در كنار ما امرى طبيعى هستند، داشته باشيم. اين سه عامل عبارتند از:
1. اولين عنصر سخت‏افزارى كه در شكل‏گيرى جامعه مجازى به آن نياز شديد داريم، حافظه‏ها با حجم فوق العاده زياد است. حافظه‏هايى كه در كامپيوترها وجود دارد، محدودند. در دنياى مجازى بايد بتوانيم حجم فوق العاده زيادى از اطلاعات را در جايى ذخيره كنيم. اين تكنولوژى الان وجود ندارد. در اين زمينه، آخرين تكنولوژى كه دانشمندان در حال دستيابى به آن هستند، حافظه‏هاى مولكولى است. در يك مولكول مى‏توان دانش جهان را جاى داد.
2. دومين عنصر سخت‏افزارى، بخش محاسباتى رايانه‏ها يعنى CPUها هستند كه بايد سرعت آنها آن قدر بالا برود كه بتوانند صدها ميليارد محاسبه را به صورت لحظه‏اى انجام دهند. عوامل متعددى از جمله افزايش تعداد ترانزيستورها و كاهش ولتاژ تغذيه CPUها و حتى تغيير اساسى مواد اوليه چيپ‏هاى سيليكونى به سوى مواد جديد مانند لاستيك‏هاى نيمه هادى و تيوب‏! هاى كربنى و فن‏آورى‏هاى ديگر كه در راه است، زمينه ايجاد سرعت بيشتر را فراهم مى‏كند.
3. سومين عنصر مورد نظر عصر مجازى، ابزار انتقالِ داده با سرعتِ فوق العاده زياد از نقطه‏اى به نقطه ديگر است.
* ما براى فرستادن ايميل هم كه اطلاعات بسيار كمى را شامل مى‏شود، با مشكل روبه رو هستيم، پس چگونه مى‏توانيم فضايى درست كنيم كه در آن واحد، اين همه اطلاعات را با يك كليد بتواند جابه جا كند؟
اخيراً در دنيا آزمايشهايى انجام شده است. به عنوان مثال دو نفر، يكى از امريكا و ديگرى از كره جنوبى دستانشان را دراز كرده‏اند و با هم يك شى‏ء را از نقطه سومى بلند كرده‏اند. تكنولوژى در دنيا اين قدر پيشرفت كرده است كه به شما اجازه مى‏دهد تا چنين كارى را به صورت مجازى انجام دهيد. اين آزمايش نشان مى‏دهد كه فضا دارد براى يك دنياى سه بعدى و عملياتى شدن اين مباحث آماده مى‏شود. اينها نه شوخى است، نه تخيل.
* پس مى‏توان گفت با وجود اين سه عن! صر، تقريباً دسترسى به دنياى مجازى آسان است؟
بله، البته عناصر ديگرى هم مى‏خواهد. دوربينهاى خاص مى‏خواهد كه همين فضايى را كه ما نشسته‏ايم، اين فضاى سه بعدى را بتواند به صورت زيبايى منتقل كند. كم‏كم داريم به اين نتيجه مى‏رسيم و تكنولوژى به ما اجازه رسيدن به فضاى مجازى را مى‏دهد.
* حال فرض كنيم دستيابى به دنياى مجازى ممكن شده، وظيفه ما در قبال اين قضيه چيست؟
به نظر من مهم اين است كه درك كنيم كه چنين فضايى در حال شكل‏گيرى است. من خيلى خوش‏بين هستم، به همين دليل فعاليت سنگينى را در زمينه توسعه ICT از زمانى كه به كشور بازگشته‏ام، انجام داده‏ام. بيشتر تلاش من در جهت آگاه‏سازى و فرهنگ سازى در اين زمينه بوده است. ما بايد كم‏كم بتوانيم با فرهنگ و ارزشهاى خودمان، از اين تكنيك و تكنولوژى استفاده كنيم و در جهت صلح و حتى جنگ از آن بهره گيريم. هر شخصى بايد در حد توان خويش در اين زمينه كوشش كند.
خوشبختانه در ! كشور ما هم اخيراً اوضاع بهترى نسبت به گذشته به وجود آمده است. به هر صورت، ما عادت داريم هميشه موقعيت بحرانى ايجاد كنيم و در حالت بحرانى موفق شويم؛ در حالت عادى نمى‏توانيم برنامه‏ريزى كنيم. ان شاءاللّه بتوانيم اين عادت را با فن‏آورى اطلاعات كنار بگذاريم.
* به نظر مى‏رسد ما در ايران، هنوز موج سوم را درك نكرده‏ايم. با توجه به اين نكته چطور مى‏توانيم وارد عصر چهارم شويم؟
بله، متأسفانه به خاطر اينكه هميشه غربى‏ها و كشورهايى كه با ايدئولوژى ما عناد داشته‏اند، تكنولوژى خود را براى ما صادر كرده‏اند، ما اين تكنولوژيها را به صورت ابزار عناد ديده‏ايم. اين فرهنگ در مورد وسائل مختلفى از قبيل ويدئو، ماهواره، سى دى و حتى اينترنت در جامعه ما وجود داشته است. اين بار ما بدون اينكه به صورت فيزيكى وارد اين تكنولوژى شويم، مطالعه درباره آن را آغاز كرده‏ايم و براى ساختن فرهنگ دنياى مجازى در جامعه تلاش مى‏كنيم. ما بايد نگرشى را در جامعه توليد كنيم كه با ورود اين تكنولوژى به جامعه، مجب! ور نباشيم از همان كاربرى‏هايى كه همراه تكنولوژى وارد مى‏شود، استفاده كنيم، بلكه اين بار ديگر برايش كاربرى داشته باشيم و با مطالعه و تطبيق با ساختار فرهنگى و ديدگاه‏هاى خودمان، براى پذيرش يك تكنولوژى - بر عكس گذشته كه هميشه عناد داشتيم - آماده شويم. به گونه‏اى كه حتى خودمان مى‏توانيم در پيدايش تكنولوژى نقش داشته باشيم كه اگر اين كار را بكنيم، مى‏توانيم نسبت به كشورهاى ديگر خيلى پيشرو باشيم.
بنده با شما موافقم، ما هنوز در عصر اطلاعات نيستيم، در عصر صنعت هستيم. با وجود اين، بحث اين گونه مسائل به خصوص در حوزه‏هاى انديشه و نخبگان فنى كه بتوانند ابزارش را ايجاد كنند، مفيد خواهد بود. خصوصاً كسانى كه در سطح كلان مملكت تصميم مى‏گيرند و دورنما و چشم‏انداز تعيين مى‏كنند، بايد اين مسائل را در نظر بگيرند.
*با توجه به اينكه صحبت از مسئولان شد و اينكه بايد اين مسائل در چشم انداز آينده مملكت ديده شود، هدف شما از مطرح كردن بحث پايتخت مجازى چه بود؟
من براى انديشمندان و تصميم‏سا! زها موضوع جديدى را باز كردم كه ذهن‏ها به سمت فن‏آورى و تكنولوژى هم برود تا دوباره نروند ساختمان‏سازى كنند يا كارهايى از اين قبيل انجام دهند. يك بررسى انجام داده‏ام كه نشان مى‏دهد اگر اين ابزار فنى را در كنار انتقال پايتخت از تهران ببينيم، شرايطى به وجود مى‏آيد كه مى‏توانيم با شصت هزار نفرجابه‏جايى، پايتخت را تغيير دهيم. تقريباً كمتر كشورى در دنيا وجود دارد كه تمام وزارتخانه‏هايش در يك جا متمركز باشند. تكنولوژى به ما اين اجازه را مى‏دهد كه وزارت كشاورزى ما در شمال باشد، وزارت نفت ما در جنوب باشد، وزارت راه ما به عنوان مثال در اصفهان باشد كه بتواند به همه نقاط دسترسى داشته باشد. اينها به نفع جامعه است. وجود وزارتخانه‏ها در شهرهاى مختلف مى‏تواند منشأ خير و بركت، توليد، كار و اشتغال باشد. اما متأسفانه مى‏بينيم مسئولان تصميم‏ساز نسبت به اين اطلاعات جديد بيگانه‏اند.
* علت اين مسئله چيست؟
علت اين است كه تعداد افرادى كه در سطوح تصميم سازى اين كشور از نيروهاى كارشناسى و ت! خصصى براى تصميم‏سازى استفاده مى‏كنند، اندك است. تصميم‏سازى‏ها براساس نياز روز است. به همين خاطر است كه تا مسئله‏اى مانند زلزله پيش نيامده بود، صحبتى از تغيير پايتخت به ميان نيامد. اين مشكلى است كه مربوط به فرد و جمعيت خاصى نيست، مشكل فرهنگى و ملى ماست.

* آيا الگوى مناسبى در اين زمينه هست تا مسئولان ما بتوانند از آن براى برنامه ريزى بهتر استفاده كنند؟
مطالعات ما نشان مى‏دهد كشورى مثل كره جنوبى مدل بسيار خوبى براى توسعه IT است. وقتى به تاريخ كره جنوبى نگاه مى‏كنيم، مى‏بينيم در سال 1960 درآمد سرانه يك كره‏اى شصت دلار بوده است؛ به طورى كه در آن شرايط مردم كره براى سير كردن شكمشان حتى مارمولك، سوسك و هر جنبنده ديگرى را مى‏خوردند. كم‏كم مديران تصميم‏سازشان به اين نتيجه رسيدند كه روى دو عنصر كار كنند: ابتدا روى آموزش عالى كار كردند و بيشترين توجه خود را به آموزش عالى معطوف كردند و الان كره جنوبى يكى از كشورهايى است كه از نظر آموزش عالى بين تمام كشورهاى دنيا برتر است. اي! نها سرمايه گذارى سنگينى هم روى تحقيقات كردند. بودجه‏هاى تحقيقاتى فوق‏العاده زيادى را در نظر گرفتند، به گونه‏اى كه توانستند سرعت توسعه دانش كشورشان را بالا ببرند. الان درآمد سرانه يك كره‏اى، هفده هزار دلار است كه نسبت به درآمد سال 1960 تقريباً سيصد برابر شده است.
اين سرمايه گذارى در زمينه تحقيقات و آموزش عالى موجب مى‏شود تا كره جنوبى يكى از پيشرفته‏ترين كشورها در زمينه‏هاى مختلف از جمله نانوتكنولوژى و IT باشد.
* با توجه به مثالى كه ارائه فرموديد، چرا به اين مرتبه از پيشرفت دست يافتند؟
براى اينكه مسئولان تصميم‏سازشان به اين نتيجه رسيدند كه دنياى آينده، دنياى اقتصاد مبتنى بر دانش است. (Knowledge Economy) اقتصاد مبتنى بر دانش، از اطلاعات به دست مى‏آيد. وقتى كسى اطلاعاتش زياد است، مى‏تواند خوب برنامه‏ريزى كند. اگر بخواهد دستگاه خوبى بسازد، همه اطلاعات را دارد و با توجه به آن، مى‏تواند بهترين دستگاهها را با كمترين هزينه و خسارت توليد كند؛ در نتيجه سود زيادى هم! نصيبش خواهد شد.
* به نظر شما وظيفه دانشجويان براى فرهنگ سازى در اين زمينه و عبور از موج سوم به چهارم چيست؟
دانشگاهى و دانشجو در اين پروژه نقش بزرگى دارد. دانشجوهاى عزيز ما بايد در اين زمينه به خصوص در رابطه با توسعه IT و ICT خوب مطالعه داشته باشند. در رشته‏هاى IT براى چند سالى است كه نيروهاى تربيت شده در اين زمينه‏ها نداريم. از سال 2005 كسى كه در رشته شيمى تحصيل مى‏كند، بايد ITو شيمى بخواند. رشته‏اى به نام IT تنها، كاربرى‏اش محدود مى‏شود، اما از بين نمى‏رود. مى‏توانيم يك دپارتمان IT با يك سرى درس داشته باشيم. اگر دانشجويى مى‏خواهد معارف بخواند، بايد IT و معارف بخواند. به قصد توسعه دين در جهان معارف بخواند، نه به قصد مسلمان كردن همديگر در ايران. با اين ابزارهايى كه تا به حال از آنها استفاده كرده‏ايم، موفقيتى نداشتيم. به جاى اينكه انرژى ما صرف خودمان شود، بايد براى جهان مصرف شود. ابزار فن آورى را بايد در راه اسلام و توسعه دينى و نشر انديشه‏هاى خودمان به كار گير! يم. دانشجوها مى‏توانند در اين زمينه‏ها نقش اساسى داشته باشند و بدانند كه از الان بايد وارد شوند و حداقلها را در زمينه IT ياد بگيرند. به هر حال بى سواد كسى است كه IT بلد نباشد. اين يك امر واقعى و طبيعى است كه امروزه حس مى‏شود.
* جنبش نرم‏افزارى چه تأثيرى در اين زمينه دارد؟
قبل از هر چيز به عنوان يك نيروى تخصصى، با توجه به حساسيت به‏جا و مناسبى كه رهبر معظم انقلاب نسبت به اين مسئله ايجاد كردند، بايد جنبش نرم‏افزارى را تعريف كنيم. به شرطى كه ما در ادامه ببينيم كه در تحولى كه در ساختار جامعه ما صورت مى‏گيرد، از افرادى استفاده شود كه مفاهيم جنبش نرم‏افزارى و زمان را درك مى‏كنند. اين مسئله مى‏تواند خيلى تأثيرگذار باشد. به عنوان اولين قدم، همين حركت چشم انداز بيست ساله كشور را به عنوان يك نقطه بسيار روشن در توسعه آينده كشور مى‏بينم. ما متأسفانه بعضى وقتها به علت عدم درك و تعريف درست از يك مسئله، تعبيرهاى متفاوت را جايگزين مى‏كنيم.
* اگر ممكن است، قبل از تعريف جنبش نرم‏افزارى، مختصرى درباره چشم انداز توضيح دهيد.
من براى اينكه موضوع جا بيفتد يك مثال ساده مى‏زنم كه دانشجوها بهتر موضوع را درك كنند. به عنوان مثال اگر من تصميم بگيرم براى مسافرت به شهرى مثل قم بروم، اگر از يك فرد بى‏سواد هم بپرسيد كه دكتر جلالى مى‏خواهد برود قم، مى‏فهمد كه من كجا مى‏خواهم بروم، يعنى حس مى‏كند كه چشم‏انداز و جهت‏گيرى من در چه سمتى است. به اين چشم انداز Vision مى‏گوييم. اولين سؤالى كه پيش مى‏آيد اين است كه دكتر جلالى در قم چه مأموريتى دارد؟ پاسخ اين سؤال به عنوان Mision مطرح است. مسئله سوم كه به وجود مى‏آيد، سياست است. يعنى اين مأموريتى كه مى‏خواهم بروم با هواپيما مى‏روم يا ماشين؛ تند مى‏روم يا كند، اينها مى‏شود سياست يا Policy. نهايتاً مى‏خواهيم بگوييم كه دكتر جلالى مى‏خواهد چند روز بماند، حالا كه مى‏خواهد اين كارهارا انجام دهد، چقدر بودجه احتياج دارد؟ اينها مى‏شود طرح، برنامه يا Plan. متأسفانه در كشور ما، دانشجو و استاد هيچ وقت اين گون! ه به مسائل نگاه نمى‏كنند.
* برگرديم به سؤال قبل، به نظر شما منظور از جنبش نرم‏افزارى كه مطرح شده چيست؟
ما توسعه دانش را بايد به عنوان پايه قرار دهيم و به مغزافزار بيشتر توجه كنيم. ما در اداراتمان وقتى كه مى‏خواهيم دستگاهى بخريم، حتى اگر چندين ميليون باشد، بدون تلف كردن وقت مى‏خريم؛ بعد هم متوجه مى‏شويم چندين ميليون اضافه داده‏ايم، نه بازرسى هست نه بازخواستى! اما اگر براى تحقيقات يك دانشمند، پولى بدهيم، فردا گير هستيم. براى مغز ارزش قائل نيستيم. وقتى رهبر معظم انقلاب درباره نهضت نرم‏افزارى صحبت مى‏كند، فكر مى‏كنم بيشتر انديشه‏هاى علمى و جايگزين كردن علم و سيستم در مجموعه نظام مطرح است. اين هم جز وظيفه دانشجوها و دانشگاهى‏ها نيست. مردم عادى توان اين كارها را ندارند. نهضت نرم‏افزارى بايد شرايطى را به وجود بياورد كه الگوهاى علمى جامعه بتوانند در چرخه جامعه تأثير بگذارند و اثرات آن باعث رفاه و آسايش بقيه مردم شود.
* بعضى‏ها چون اين كلمه نرم‏افزار مصطلح شده عمده توقعاتشان را به مسائل كامپيوترى مربوط مى‏كنند، آيا اين صحيح است؟
اصلاً اين بحث نيست. بحث اين است كه ما در حوزه‏هاى دينى هم اين نهضت نرم‏افزارى را داشته باشيم. خيلى از روش‏هاى ما جواب نداده است. چگونه است كه بعد از 25 سال، معارف اسلامى در دانشگاه‏ها هنوز از سوى دانشجوها غير قابل پذيرش است. دانشجوها به سختى از اين كلاس‏ها استقبال مى‏كنند. اگر اجبار نباشد، شايد درصدكمى در اين كلاسها شركت كنند.

* چرا نتوانسته‏ايم جاذبه را به وجود بياوريم؟
براى اينكه نهضت نرم‏افزارى نداشته‏ايم. نتوانسته‏ايم درس‏ها را جالب كنيم. يك روش عادى را پيش گرفته‏ايم، در حالى كه اين همه نوآورى و روش‏هاى جديد مانند كلاس‏هاى مجازى به وجود آمده است. ما عادت نداريم تغيير ايجاد كنيم. وقتى اقتصاد آمريكا را بررسى كنيم، متوجه خواهيم شد كه به فيلم و موسيقى وابسته است. مى! ‏بينيم روزانه دهها موسيقى در امريكا در جهت تفكر خودشان توليد مى‏شود. شما ببينيد در جهت همين ارزش‏هاى فرهنگى انقلاب ما، چند موسيقى بعد از جنگ توليد كرده‏ايم. اينها نهضت نرم‏افزارى است. بايد شروع كنيم به حركت، تحول و نوآورى و از اين حالت مادى خارج شويم. جامعه ما متأسفانه متأثر از حركات مادى است. اقتصاد جامعه ما يك زمان به سمت منزل ، زمان ديگر به سمت تلفن همراه و دفعه بعد به سمت اتومبيل مى‏رود و همين طور در حال چرخش است، بدون اينكه هدايت دولتى وجود داشته باشد.
اين نشان مى‏دهد كه جهت‏گيرى‏هاى مادى و جهت‏گيرى‏هاى غير مغزى تأثيراتش در جامعه بيشتر است. بايد روشى در نظر گرفته شود تا بخشى از اين سرمايه‏ها براى توليد دانش مصرف شود. ايجاد اشتغال و كار و... هم احتياج به تفكر دارد.
در مجموع نهضت نرم‏افزارى يعنى ارزش‏گذاشتن به انديشمندان و دانش، و فهميدن اينكه عصر آينده، عصر دانش است و اقتصاد آينده، دانش محور (Knowledge Economy) است.
* برگرديم به موضوع اصلى و اينكه بهترين راهكار براى رسيدن به عصر مجازى چيست؟
بهترين راهكار براى توسعه IT و ICT و رسيدن به عصر مجازى، ساخت شهرك‏هاى نمونه و شهرهاى الكترونيكى است.
* شهر الكترونيك چگونه شهرى است؟
وقتى مى‏گوييم شهر الكترونيكى، يعنى تمام ساختار و اداره شهر در زمينه‏هاى مختلف بتواند با امكانات الكترونيكى هم انجام گيرد. به عنوان مثال بايد آموزش الكترونيك هم وجود داشته باشد. آموزش الكترونيك براى درس‏هايى كه نمى‏توانيم به صورت فيزيكى آموزش دهيم يا معلم براى آن درس نداريم يا علمش را نداريم، كارساز است. فرض كنيد استاد نانوتكنولوژى در كشور نداريم يا اگر داريم يك نفر است. اگر همه شهرهاى ايران الكترونيك باشند، سراسر ايران مى‏توانند از اين استاد استفاده كنند. نمونه ديگر در مورد تجارت الكترونيكى است. امروز همه نمى‏توانند خارج بروند و براى كارشان مشترى پيدا كنند، ولى با ابزار الكتريكى مى‏توانند كالاهايشان را در سراسر جهان عرضه كنند. در زمينه‏هاى مختلف هم، ديگر سازمانها مانند شهردارى‏ها مى‏توان! ند خدمات بدهند.
در كشور ما، هر شهر قابليت‏هايى را دارد كه ديگر شهرها ندارند. با الكترونيكى كردن شهرها، قابليت‏هاى هر شهر در اختيار ديگران هم قرار مى‏گيرد و همكارى و عدالت بيشتر مى‏شود. در حقيقت شهر الكترونيكى چيزى نيست جز همين سرويس‏هاى سنتى كه به وسيله سرويس‏هاى الكترونيكى با سرعت بيشتر در 24 ساعت شبانه روز به هر كسى و در هر جا ارائه مى‏شوند.
در كشور ما اين محدوديت هست كه مثلاً ساعت 7 بعدازظهر ادارات يا بانك‏ها تعطيل‏اند. بنده كه استاد دانشگاه هستم، روز نمى‏توانم پول قبض تلفنم را بدهم، ولى شب در منزلم مى‏توانم به وسيله كامپيوتر و خدمات شهر الكترونيك پول تلفن را پرداخت كنم. با اين كار، وقت بيشترى براى كلاس و دانشجو مى‏گذارم. در كاهش ترافيك و كاهش آلودگى هوا هم تأثير خواهم داشت. مظاهر شهر الكترونيكى با هر ديدگاهى كه داشته باشيم، مظاهر كيفى است. اگر ما بخواهيم ايران را به e-Iran تبديل كنيم، به زمان احتياج داريم.
* آيا در اين زمينه تا به حال گامى برداشته شده است و شهر يا شهرهايى به صورت آزمايشى در نظر گرفته شده است؟
بنده بحث شهرهاى الكترونيكى را در ايران مطرح كرده‏ام؛ اولين بار پانزده - شانزده ماه در كيش كار كردم تا اينكه توانستم شهر الكترونيكى كيش را در آنجا مطرح كنم. كيش به لحاظ اينكه كوچك و محدود بود و فرودگاه و ادوات بين‏المللى داشت، همه مشخصات يك كشور با ابعاد كوچك را داشت. از نظر من، كيش بهترين نقطه براى شهر الكترونيك بود. براى همين انرژى‏ام را گذاشتم، ولى متأسفانه همان طور كه گفتم، هميشه كسانى كه ايده و نظريه دارند و معمولاً در دانشگاه‏ها با مطالعه به نكات مثبتى از تجربيات جهانى مى‏رسند، در اجراى نظرياتشان در كشور معذوريت و محدوديت دارند. به خاطر اينكه يا اغلب مسئولان ديدگاه‏هاى سياسى دارند يا آن عده‏اى هم كه دلسوزى دارند، باز هم محدوديت‏هاى ديگرى را مطرح مى‏كنند كه عملاً امكان اجرايى آن نيست. هيچ وقت فرصت به يك دانشگاهى داده نمى‏شود كه نظريه و طرحش را به صورت كامل در يك نقطه اجرا كند. در مورد كيش هم همين حالت به وجود آمد و بالاخره كسانى آمدند كه آن طورى كه من درك مى‏كردم به اين مسئله توجه نداشتند و اولويت‏هايشان شهر الكترونيك نبود.
اين كار را در مشهد دوباره تكرار كرديم. دو سال روى شهردار كار كرديم تا متقاعد شد كه شهر الكترونيك مشهد يك نياز ضرورى و فورى است. اين كار مشكلات بزرگى داشت. وقتى ايشان متقاعد شد كه مشكلات شهر با ايجاد شهر الكترونيك حل مى‏شود، شهردار عوض شد. شما همين قم و مشهد را نگاه كنيد. وقتى زوار به مشهد مى‏روند، جز زيارت هيچ كار ديگرى ندارند. گاهى اينها در شهر مشكلاتى را نيز به وجود مى‏آورند. اينها در همين هتل‏هايى كه مى‏روند، به خاطر اينكه وقت زيادى دارند، كارى ندارند و نمى‏دانند كجا بروند يا نقاط شهر را بلد نيستند، دچار مشكل مى‏شوند. ما در شهر الكترونيك مشهد پيش بينى كرده بوديم كه اگر كسى خواست به مشهد برود، با مراجعه به سايت شهر الكترونيك مشهد و مشخص كردن مبلغى كه براى سفر هزينه مى‏كند، برنامه كامل حضور در مشهد را از طريق همان سايت دريافت كند. به عنوان مثال مشخص شود كه اگر شما سيصد هزار تومان داريد، چنانچه پنج روز بمانيد، مى‏توانيد فلان هتل برويد، فلان ساعت برويد طوس و.... به هرحال اگر به اين برنامه‏ريزى عمل شود، مشكل ترافيك به صورت هوشمند كنترل مى‏گردد و مشكلات ديگر شهر هم به! همين صورت قابل حل است. شما ببينيد چقدر مسئله فرق مى‏كند. در عين حال وقتى من با شهردار جديد صحبت كردم و گفتم كه اين پروژه را ادامه بدهيد - با وجود اينكه سفير چين كه من با او ملاقات داشتم حاضر شد در اين زمينه همكارى كند و شهر الكترونيك با كمك چينى‏ها راه بيفتد و وزير محترم ارتباطات و فن‏آورى اطلاعات دوبار به مشهد آمد كه بتواند با شهردار اين قرارداد را ببندد - متأسفانه ايشان اعلام كرد كه من مى‏خواهم آشغال‏هاى مردم را جمع كنم. وظيفه شهردارى شهر الكترونيك نيست، جمع كردن آشغال مردم است! شما ببينيد ما اين ديدگاه‏ها را در داخل كشور داريم. بنده محقق در اين ميان چه بايد بكنم؟ حتى مسائل ديگرى هم بود كه انسان واقعاً افسوس مى‏خورد.
من پارسال امريكا رفتم. آنجا غريبه بودم اما تا يك روش يا نظريه را مطرح مى‏كردم، آن نظريه را سريع مثبت مى‏گرفتند و قبول مى‏كردند. اينجا من بايد چه كار كنم، به چه كسى مراجعه كنم؟ خسارتى را كه شهردار مشهد در اين كار به مملكت وارد كرد، چه كسى بايد جبران كند؟ چون جريانات سياسى و اين قبيل برنامه‏ها وجود دارد، عملاً اين گونه طرحها كاملاً متوقف مى‏شوند. يكى از دلايل عدم! موفقيت ما، همين دسته‏بندى‏هاى سياسى است، به طورى كه حتى افرادى بسيار قوى هم كه خودشان داراى توانمندى‏هاى زيادى هستند، از كسانى كه داراى ايده و نظر باشند، دورى مى‏كنند. من يك نفر هستم، توانمندى محدودى هم دارم. در كشور ما هزاران نفر از من بهتر هستند كه اگر موفق بشوند و بتوانند ايده‏ها و نظراتشان را در مجموعه تصميم‏سازيهاى كشور دخالت بدهند، قطعاً موقعيت ما بهتر مى‏شود. يكى از عواملى كه مى‏تواند اين زمينه را فراهم كند، همان نهضت نرم‏افزارى است.
ما در سطح كشور هنوز يك كميسيون در مجلس به نام كميسيون IT نداريم. اصلاً حساسيت براى جلب چند نفر متخصص در اين حوزه‏هاى تصميم‏گيرى در اين زمينه‏ها وجود ندارد. دليلش هم اين است كه هنوز موضوع جا نيفتاده است. الان پيش تك تك مسئولان اصلى اين نظام برويم، مى‏بينيم كه نسبت به IT و اينترنت و... شايد زير مجموعه‏هاى خودشان هم فعالند، ولى در كل كشور يك تصميم و يك سياست كه بتواند غالب باشد، وجود ندارد. به همين دليل موفقيت‏هاى ما محدود است. نه اين كه نداريم، ما نسبت به خيلى از كشورها وضعيتمان بهتر است.
* چرا چنين است؟
دليلش اين است كه نسلى كه IT مى‏داند، جوان است و نسلى كه تصميم مى‏گيرد، نسلى انقلابى، پرشور و باحرارت با يك پيش زمينه و يك سابقه ذهنى علمى، ولى فرصت اينكه اينها را مطالعه كرده باشد، نداشته است. فرزندانِ همان كسانى كه تصميم‏گيرى مى‏كنند، امروز قابليت‏هاى ITشان به مراتب بالاتر است، ولى اين توان و جرئت را نداريم كه بياييم در اين زمينه خودمان را با فرزندانمان جايگزين كنيم. اين يكى از مشكلاتى است كه به هر صورت بايد در اين كشور حل شود. در زمينه IT يك جايى مثل كشور چين مى‏فهمد كه يك نسلى از افرادش ديگر نمى‏توانند با اين زمان و تكنولوژى و فن‏آورى كار كنند، خودشان مسالمت‏آميز نسل جوان را جايگزين مى‏كنند. من آرزويم اين است كه در تصميم‏گيرى‏هايمان همان قالب اسلامى را رعايت كنيم. حق و حقوق اسلامى را بگذاريم. تا ما زنده هستيم، همانهايى كه انقلاب كرديم، بايد نسل بعدى را جايگزين كنيم تا بتواند اين چرخ بگردد و تداوم داشته باشد. IT مى‏تواند كمك كند و اين دو نسل را به هم نزديك كند. اگر چنين نشود، مشك! لات بيشتر خواهد شد.
* در پايان در زمينه موضوع مورد بحث، چنانچه كتابى تأليف كرده‏ايد، معرفى كنيد تا دانشجويان هم استفاده كنند.
در اين زمينه، كتاب «شاهكوه اولين روستاى اينترنتى ايران»، كه به مناسبت همايش كاربرد فن‏آورى اطلاعات و ارتباطات در روستا منتشر شده، مناسب است كه يك CD هم ضميمه آن است و در اين CD اطلاعاتى درباره اولين روستاى اينترنتى ايران، شاهكوه، آورده شده است. كتاب ديگر «شهر الكترونيك» است كه براى آشنايى با شهر الكترونيك به زبان ساده نگارش كرده‏ام و مطالعه آن را براى دانشجويان عزيز سودمند مى‏دانم. كتاب ديگر «مركز جامع خدمات كاربردى اينترنت ASP» است. سايت شخصى اينجانب هم به آدرس www.drjalali.org قابل دسترسى براى دانشجويان عزيز است.
* از اينكه وقت خود را در اختيار ما گذاشتيد، متشكريم.
براى كسب اطلاعات بيشتر در زمينه تكنولوژى اطلاعات، ع! صر مجازى، آموزش مجازى و مسائلى از اين قبيل، مى‏توانيد به آدرس‏هاى اينترنتى زير مراجعه نماييد، البته مطالعه كتاب «شهر الكترونيك» را هم به همه علاقه‏مندان به اين مباحث پيشنهاد مى‏كنيم و براى دسترسى آسان شما به اين كتاب، با تخفيف 30 درصد در بخش «چه بخوانيم» اين شماره معرفى شده است و براى متقاضيان خريد اين كتاب، CD «شاهكوه اولين روستاى اينترنتى ايران» هم به صورت رايگان ارسال خواهد شد:
www.drjalali.org
www.shahkooh.com
www.itiran.com
.www.etvto.ir.ostadonline
www.persianlearn.com
www.ayandehnegar.org
www.bashgah.net.articles.cyber.asp
www.ediplomacyiran.com
.www.etvto.ir.itkhabar